Kayak Interviews – Ton Scherpenzeel
Bluestownmusic.nl presenteert vijf interviews met alle bandleden van de laatste line-up (2016-2022) van de Nederlandse symfonische/progressieve rockband KAYAK
Naar aanleiding van het verschijnen van het laatste product van de band, live opgenomen dubbelcd/dvd ‘Back To Shore – The 2022 Farewell Tour’ (https://bluestownmusic.nl/review-kayak-back-to-shore-the-2022-farewell-tour/) zijn oprichter/toetsenist/componist Ton Scherpenzeel, zanger/gitarist Bart Schwertmann, gitarist/zanger Marcel Singor, bassist Kristoffer Gildenlöw en drummer Hans Eijkenaar geïnterviewd. Vier van deze artikelen zijn eerder gepubliceerd op de helaas op 11 juni gestopte website Soundz.nl.
Interview Ton Scherpenzeel
Tekst en foto’s: Harry Pater
Korte bio:
Componist, songwriter en toetsenist Ton Scherpenzeel werd op 6 augustus 1952 geboren in Hilversum, hij is de enige nog levende en muzikaal actieve oprichter van Kayak, de band die in 1972 door hem werd opgericht, samen met zanger Max Werner, drummer Pim Koopman, gitarist Johan Slager en korte tijd later bassist Cees van Leeuwen. Ton speelde nadat Kayak in 1981 stopte onder meer in bands als het Britse Camel, het Nederlandse Europe en Earth & Fire. Naast zijn solocarrière begeleidde hij sinds het eerste solo-theaterprogramma van cabaretier Youp van ’t Hek tot en met diens afscheid. Daarnaast componeerde en maakte hij muziek bij verschillende theaterproducties en films.
Waarom heeft het drie jaar geduurd voordat dit album uitkwam?
‘Moet je eigenlijk aan Marcel vragen, want die heeft uiteindelijk gemixt en natuurlijk ook John Vis, die alles gefilmd heeft. Het idee was om het op te nemen, in twee plaatsen in Zoetermeer en in Hilversum en daarna heb ik er verder geen druk op gezet, want ik was op dat moment een beetje aan het afscheid nemen voor mezelf en heb daar verder weinig bemoeienis mee gehad en toen zei Marcel dat hij het geheel wilde mixen en dat hij de kwaliteit erg goed vond. Nou ja, doe maar, prima, zei ik. We gaan gewoon kijken wat er van komt en ja, als het als het goed genoeg is, want er waren wat technische problemen qua beeld, dan gaan we kijken wat er verder mee gedaan kan worden en uiteindelijk heeft dat werk heeft bijna twee jaar in beslag genomen. En tot mijn stomme verbazing, want ik was er helemaal niet mee bezig, ik was druk bezig met de afscheidstournee van Youp, toen liet Marcel weten dat de kwaliteit van beeld en geluid erg goed was. En ja, ik dacht ik hoor het wel, dus het was in het begin van de zomer of het eind van de lente van vorig jaar, toen Marcel mij benaderde en vroeg of ik kwam kijken en luisteren want hij had een mix van alles gemaakt na overleg met John de video man. Dus ik ben gewoon gaan luisteren en kijken en dacht meteen dàt is meer dan goed om daarmee verder te gaan en dan ben je zo een half jaar verder, want het is voor iedereen extra werk en dat gebeurt in de vrije uurtjes zeg maar. Eigenlijk is het een prachtig document geworden dat klinkt als een klok. Ik heb niets te maken gehad met mix en de productie, behalve soms van dit of dat moet een beetje harder of daar iets meer bas of iets meer galm daar en met de beelden… ik wilde gewoon bepaalde dingen erin hebben, maar het was voor 85% al wat het moest zijn. Ik kreeg af en toe iets opgestuurd naar aanleiding van mijn wensen en aanwijzingen. En dat hebben ze heel goed gedaan, dus het was niet nodig dat ik me er verder mee bemoeide. Mijn voornaamste inbreng is het artwork maken, dat is een nieuwe hobby van me. Ik maak graag iets zoals ik het mooi vind.’
Hebben de andere muzikanten zich ook bemoeid met de opnamen?
‘Nou nee, denk ik, hoe het klinkt en er goed uitziet is vooral het werk van Marcel en John Vis geweest. Ik weet niet wat voor contact Marcel met de rest heeft gehad in dat opzicht, dus ik heb me alleen met hem daarover onderhouden en wat aanwijzingen gegeven.‘
Hoe kwam jij uiteindelijk toentertijd aan Bart, want die was toch niet echt bekend.
‘Ik ging niet echt op zoek naar een bekende zanger. Eigenlijk liever niet natuurlijk, omdat zo iemand ook weer zijn eigen bekende verleden meedraagt en dan moet je daar weer tegenop boksen, dus wat dat betreft had ik zelf liever naar een minder bekende dan een bekende zanger. Ik ben op internet gaan struinen en videootjes en concerten te bekijken en wat mensen allemaal als zangers en zangeressen op hun op Facebook of op hun website zetten en toen ben ik bij Bart terecht gekomen. Die had wat dingen erop gezet onder andere dat van de Soundmixshow, volgens mij en nog wat andere dingen. Ik was daar dermate van onder de indruk dat ik hem gevraagd heb. Wat een geweldige zanger vind ik hem en bovendien is het ook een hele goede podiumpersoonlijkheid. Hij heeft echt de uitstraling die ik wil en ook een heleboel energie op het podium. Je moet maar afwachten hoe die dat op het podium gaat doen en dat heeft hij goed gedaan. Hij speelt ook gitaar en dat is ook belangrijk omdat we ook van zeven naar vijf man zijn gegaan. Je moet een beetje schipperen met de arrangementen. Ik heb ook maar twee handen en dus moest Marcel eigenlijk twee gitaristen vervangen, van de vorige line-up. Edward Reekers bijvoorbeeld speelde ook keyboards, dus dat is lastig voor mij omdat ik een extra toetsenist miste, maar het voordeel daarvan was weer dat het geluid weer doorzichtiger werd. Ik was blij dat Bart in staat was om mee te spelen. Dat was toch weer een mooie verrijking van het totaal.’
De twee bonusnummers twee op de cd waren die speciaal gemaakt of die afgevallen bij de vorige albums bijvoorbeeld?
‘Deze songs waren eigenlijk nog niet klaar wat betreft de opnames en toen kwam dus dit project voorbij en toen dacht ik het zou wel mooi zijn om die twee nummers die meer dan eigenlijk voor de vorige plaat waren geschreven ook af te maken en er als bonus op te zetten. Dat is ook aantrekkelijk voor fans, als meerwaarde en dan is de cirkel echt helemaal rond en hebben we alles op de plaat uitgebracht wat we hadden.’
En wat betekent deze release dan voor jou?
‘Nou, laten we zeggen dat dit echt het einde van Kayak is. Ik heb geen plannen om de band nieuw leven in te blazen en daar zijn redenen voor. Ik stop ermee en er is niks aan veranderd aan die motivatie. De deur blijft op een kier open en het staat me altijd vrij om daar iets mee te doen, maar zoals de zaken er drie jaar geleden voor stonden en er nu voor staan denk ik, dat kan niet meer.’
Dit laatste project dat worden uitgebracht op het label OOB Records evenals je nieuwe soloalbum. Vroeger zat Kayak bij grote labels. Waarom?
‘Volgens mij bij allerlei labels van Universal en vorige twee cd’s die waren volgens mij via WriteOn Productions en daarvoor bij het oude Sony. Er bestaan nu bijna geen grote platenmaatschappijen meer, die bovendien geen geld hebben, zeker niet voor een band als Kayak.’
Youp is gestopt, je nieuwste soloplaat bevat muziek die je voor hem hebt gemaakt. Komt daar nog een vervolg op?
‘Oh ja, ik zeg nooit meer ergens nee op tegen wat op mijn weg kwam, ik werk al heel lang met Youp, al vanaf zijn eerste soloprogramma eigenlijk en dat is altijd prachtig geweest, voor ons allebei naar tevredenheid. Youp heeft bij het afscheid laten weten nog een liedjes album te willen maken.
Naast alles wat ik voor Kayak heb gedaan en daarna korte tijd met het Nederlandse Europe én met Camel en ik heb ook nog in Earth And Fire gespeeld, en met Harry Sacksioni, en Daniel Sahuleka. Heb ik altijd allerlei projecten gedaan met onder meer koren, musicals en dergelijke. Heb zelfs een orgelproject gedaan en al die kerken afgegaan met Klaas Jan Mulder onder de naam Kajem en daarmee stonden we in de grootste kerken van Nederland en dat had een enorme impact. Op een gegeven moment hadden we bij elkaar zo’n 1500 stemmen van de bezoekers van die kerkconcerten tijdens het slotlied, een psalm, waarop wij samen speelden, wat prachtig was dat we zoiets konden doen.‘
Hoe werkte jij met Youp samen, hoe ging dat in z’n werk?
‘Vaak begon hij met drie A4tjes in kleine zaaltjes, dan heb ik het over 80-90 man. En na zo’n drie of vier maanden had hij een nieuw programma en ik kon elke twee weken komen kijken wat er veranderd was en wat verbeterd was. En op gegeven moment heb ik dan hier en daar een liedje. Dan doe ik daar een beetje muziek bij en kijken hoe dat gaat. Nou, dan gaan we die uitproberen en zo langzamerhand ontstaat dat, maar het is altijd gedacht vanuit de tekst, die moet ik moet dan versterken of er een andere laag onder zetten. Het is tweeledig: instrumentale begeleiding (de zogenaamde underscores) en de liedjes. In beide gevallen is de muziek dienstbaar aan de tekst, die moet verstaanbaar blijven. Youp wil muziek onder de tekst hebben en die moet uiteraard verstaanbaar zijn. Het heeft geen enkele zin om een liedje te zingen waarbij de helft van de zinnen niet te verstaan is, zoals bij veel popgroepen. Het is gewoon een hele andere tak van sport en ja, ik heb dat altijd wel heel leerzaam gevonden en ik heb daardoor dingen kunnen maken die ik anders nooit had gemaakt.’
Is deze manier van samenwerken vergelijkbaar hoe jij met Irene werkt?
‘Nou nee, want wij werken vaak elke dag samen. Irene komt niet met de exacte rijmwoorden, Irene komt met een kant en klare tekst of het ruwe idee op bestaande muziek, en ik maak het dan af met de juiste rijmwoorden, en dat het precies past op de melodie. Bij de rock opera’s was de muziek er vaak eerder omdat er dan een kloppend verhaal moet worden geschreven.’
De laatste KAYAK tour ging niet helemaal zoals verwacht…
‘Het plan was naast Nederland, België, Duitsland, Zweden en Noorwegen ook naar het Verenigd Koninkrijk te gaan. Het was dus de corona tijd en echt heel veel gedoe met de Brexit. Als je naar Engeland wilt gaan met de band en je alles zelf moeten regelen, zoals de spullen daarheen vervoeren en daarbij kwam dat de kaartverkoop ook niet over liep. Op een gegeven moment moesten we dat afblazen. Dat was gewoon niet te doen, financieel niet haalbaar om daar om daar heen te gaan. Het toeren was heel erg leuk en de band en crew waren heel erg enthousiast. Alleen het was niet genoeg om uitgebreid optredens te doen, helaas. Want het was in Duitsland nog veel strenger dan elders, in de nasleep van corona. Wij zijn natuurlijk als band ook geïnfecteerd tijdens de tour. We zouden het laatste optreden in Noorwegen doen en toen speelden we de avond ervoor in Zweden en toen ging het al slecht met Bart, veel hoesten en zo. Er moet heel wat gebeuren als we een Kayak optreden cancelen. In de bus naar Noorwegen werd hij steeds beroerder en de volgende ochtend waren wij al op het festivalterrein aangekomen met de bus en toen zei Bart: “Ik kan gewoon niks en voel me zo beroerd”. Toen is Irene met hem naar de dokter gegaan. En die zei “eerst even een testje doen.” Meteen duidelijk dat hij Covid19 had en toen bleek dat ik het ook had en Kris. Ik speelde ook al een week met enkele symptomen, maar niet zo erg dat ik niet meer kon spelen. Maar ja, Bart is de zanger en als zangers iets hebben, dan is dat veel erger vanwege de stembanden.
We zaten in de bus met z’n veertienen, samen met Lesoir, die andere band, en de techniek. Dan kan je de klok erop gelijk zetten dat er meer mensen ziek gaan worden. Het is natuurlijk heel lastig als je in de bus zit met zijn allen en je loopt snel iets op. Ik ben een keer ziek geweest.’
Je hebt de laatste twee tours met deze bezetting gewerkt en Hans Eijkenaar was de enige die al eerder bij jullie gespeeld had. De rest had nog niet eerder met je gespeeld.
‘Dat was volgens mij na het overlijden van Pim dat hij toen er in 2011 is bijgekomen. En die heeft daarvoor al heel veel met Pim had gewerkt en ook heel veel studiowerk heeft voor hem heeft gedaan. Ik ken ook verhalen van Pim over hem maar ik had hem zelf nooit echt ontmoet. Hij heeft een heel andere stijl dan Pim, maar hij is een geweldige drummer.’
Je hebt dus met ik weet niet hoeveel muzikanten gewerkt sinds begin van KAYAK. Wat zijn je meest dierbare herinneringen aan een bepaalde bezetting of bepaalde periode?
‘Dat is wel een hele lastige vraag hoor. Dierbare herinneringen zijn vaak geen momentopnames maar algemene ervaringen zoals hoe we de band met Pim hebben opgebouwd, en het feit dat hij overleed. Dat is meer een pijnlijke herinnering, maar wel belangrijk. Daarom worden de herinneringen aan onze samenwerking dierbaarder. Dat hij weg viel is een hele dierbare herinnering, maar gelijk de meest verschrikkelijke die ik heb meegemaakt, dit heeft op mij uit de hele geschiedenis de meeste impact gehad. Dus die herinnering is de eerste en de tweede de mooiste ook hoe hij de dingen aanpakte en daar heb ik ontzettend veel waardering en respect voor en dat was trouwens wederzijds hoor. Maar hoe hij muzikaal dingen in de studio en ook live deed was echt uniek. Van die dingen mis ik dus het meeste.’
En dan heb je het afgelopen jaar afscheid moeten nemen van Max Werner en Bert Veldkamp en Johan Slager.
‘Dat is waar, ik ben de enige die nog leeft en het is wel confronterend hoor, als ik die foto van de bezetting van 1975 zie dan denk ik verdomme, ben ik de enige die er nog is en het afgelopen jaar was moeilijk.’
Waar houd je je nu mee bezig, nu je in feite met pensioen bent?
‘Nou, zo voelt het echt niet voor mij… ik ben nog bezig met schrijven en opnemen van nummers; wat er op dit moment klaar is, meestal maandelijks, zet ik op mijn Bandcamp site (www.tonscherpenzeel.bandcamp.com) en wie weet ooit op een cd. Ik probeer gewoon wat uit en er zit geen druk achter van wie dan ook, dus niet “er moet een plaat komen” of zo. Dat moeten is er nu niet meer, ik doe het echt rustig aan, in tegenstelling van mijn tijd en de stress die een band opleverde, hoe leuk het ook allemaal was en is.’
Wil je nog iets kwijt, tenslotte?
‘Ik ben alle fans die ons in de loop der jaren trouw gebleven zijn ontzettend dankbaar. We hebben ze nog wel wat vaak op de proef gesteld met al die bezettingswisselingen. Niet iedereen heeft het even hard gewaardeerd, maar ja, je bent ook niet meer met dezelfde man of vrouw getrouwd vaak. Je bent verhuisd en dat gaat in een band net zo. Ik ben erg blij dat veel mensen door dik en dun bij ons gebleven zijn. Maar het is niet anders en zo uiteindelijk heb ik besloten ermee te stoppen. Ik zeg nooit nooit, maar het is bijzonder onwaarschijnlijk dat er ooit een volgende Kayak komt.
Het verhaal is voor mij uit.’
Website: https://oob-records.com/artist/kayak/
