Philip Kennicott – De Goldbergvariaties – een verhaal over Bach en Rouw
Uitgeverij: Atlas Contact / ISBN: 9789045040080
Release: 2020
Tekst: Paul Op den Kamp
Klopt dit wel, schrijven over een boek waarin de muziek van Bach de leidraad is, op een website als deze? Nu denk ik eigenlijk van niet. Maar tussen Bach en de bluesmuziek zijn er echt wel overeenkomsten te vinden. Al past het gegeven van verdriet en rouwen sowieso bij de blues.
Journalist Philip Kennicott verweeft in de boek het overlijden van zijn moeder, de invloed van muziek op dergelijke emoties en de muziek van Bach. Plots voelt hij zich gemotiveerd om weer piano te gaan spelen en de Goldberg variaties volledig te kunnen uitvoeren.
In de periode die volgt werpt hij zich op de studie, een voor hem persoonlijk onverwacht gevolg is dat hij door de muziek terugkijkt op zijn jeugd die soms moeizaam verliep door de psychische problemen van zijn moeder. Aan het eind van de periode die het boek behandeld beseft hij dat hij misschien niet nu volledig het stuk kan spelen maar dat muziek wel bijdraagt aan het verwerken van alle traumatische gebeurtenissen. Een gegeven waar hij eerder in zijn rol als muziekcriticus wel een beetje gruwde.
https://youtu.be/QHHtwrqsrLE
Als er ooit een muzikant in de geschiedenis is geweest met de blues, dan is het misschien wel Johan Sebastian Bach. Wees op zijn 10e. Het overlijden van maar liefst zeven kinderen. Het meermaals verliezen van werk. Te voet afleggen van vele kilometers om te kunnen studeren en werken. Armoede en het onbegrip van collega componisten.
Genoeg materiaal om een leven lang blues liedjes over te kunnen schrijven. Nu bestond dit genre in de 18e eeuw niet maar achter de barokke schoonheid van de composities ligt een moeizaam leven verborgen.
Om te blijven binnen het idioom van het genre. Zoals Robert Johnson zijn gitaarspel later mensen zou verbazen door de plotselinge complexiteit, gebeurde dit hetzelfde in de haast wiskundige vormen die een werk als de Goldberg Variaties aannam. Net als de gitarist lange tijd vergeten werd totdat hij van grote invloed was vrijwel alle gitaristen uit de jaren zestig verdween de muziek van Bach ook geruime tijd uit het zicht. Halverwege de 19e eeuw nam zijn invloed gestaag toe op de volgende generaties componisten.
Dat Kennicott voor zijn journalistieke werk een Pulitzer won geeft aan dat hij kan analyseren en schrijven. In dit redelijk compacte boek weet hij zijn eigen verdriet, jeugd, gevoelens over zijn moeder te plaatsen naast totaal andere thematiek als muziektheorie, Johan Sebastian Bach en het gegeven rouwverwerking.
Zijn eigen meningen en ideeën worden uitvoerig gestaafd met bijhorende theoretische bronnen. Per bladzijde weet hij veel informatie op de lezer af te vuren. Iets dat het boek soms wel taaie kost maakt. Als lezer ben je niet perse geïnteresseerd om lang stil te staan hoe je het beste kunt oefenen om een instrument te beheersen. Dat de auteur hier wel lang bij stilstaat is passend voor het onderwerp van het boek maar niet heel boeiend voor de lezer. Die zou haast niet meer durven om na het lezen van dit boek ooit nog een instrument ter hand te nemen.
Persoonlijk had de focus van het boek soms net iets meer mogen liggen op de eigen jeugdtrauma’s. Zoals in zijn jeugd lijkt de auteur soms te vluchten in de muziek. Het ontbeert aan een eindoordeel over die moeilijke jaren. Het vergeven van de moeder komt haast in een paar regels voorbij, maar is daar dan alles mee vergeten? Een duidelijke conclusie ontbreekt. Hier laat de auteur de muziek misschien voor zich spreken, en mogen we zelf erin lezen wat we willen.
Samenvattend is het een prima boek dat meer dan eens aantoont welke kracht muziek heeft. De vriend die ons nooit teleur stelt en ons altijd troost kan bieden. Of het nu gaat om klassieke muziek of blues.
Website: Philip Kennicott